ગઇ. 'માન્યામાં નથી આવતુ.? પ્રેમ કે સ્વાર્પણ એ ગંભીર બાબત છે.એની મજાક નહોય. 'જીગીષા સાચે જ ગંભીર હતી. ' માન્યામાં કયાથી આવે?તુ આરવને પ્રેમ કરે છેએનો હુ સાક્ષી છુ. તું જો પ્રેમને આટલી ગંભીરતાથી લેતી હોય તો તારો આ એકરાર મારે મજાક માનવી કે સાચો?'વિરલે વકિલની માફક સચોટ દલીલ કરી. 'વિરલ. તું પણ થાપ ખાઇ ગયો ને? માનવુ હોય તો માન, પણ સાચો પ્રેમ તો હુ તને જ કરુ છુ, આરવ સાથે તો પ્રેમનુ નાટક.તારા જેવા સરળમાણસનુ એ સમજવાનુ ગજુ નહિ'એના ચહેરા પર લુચ્ચુ સ્મિત રમતુ હતુ.પણ તરત એને પોતાના એકરારની ભુલ સમજાઇ. આરવ ને વિરલના સબંધો યાદ આવતા એને પોતાના એકરારમાં ઉતાવળ થઇ હોય એવુ લાગ્યુ.એણે વિરલને ચેતવ્યો' જો જે આરવને વહાલો થવા ન દોડતો મતલબ ચાડી ન કરતો.' પણ વિરલ ખરેખર વિરલ માનવ હતો.એ ભલે જીગીષાના એના તરફના પ્રેમના એકરારથઇ ખુશ થયો હતો તો પણ આરવ તરફ એની વફાદારી હતી,એણે સ્પષ્ટ કહ્યુ' તારુ રહસ્ય જાળવુ, જો એને માટે કોઇ સચોટ કારણ હોય. બાકી આરવ બહુ સજ્જન માણસ છે. એનુ અહિત મારાથી સાંખી નહિ લેવાય'. તો પછી મારે તને મારો ભુતકાળ કહેવો પડશે. આ વેર ને બદલાની કહાણી બહુ લાંબી છે પણ પુર્નજન્મની નથી, આ ભવની જ છે.રસપ્રદ છે.એટલે તારે કંટાળવુ નહિ પડે એની ખાત્રી આપુ છુ.'કહેતા એ પોતાના અસલી મજાકિયા સ્વભાવ પર આવી ગઇ.'એક અરસામાં મારો નાનો સરખો પરિવાર,મમ્મી ,પપ્પા ને હુ આરવના બંગલાની સામે જ ભાડાના મકાનમા રહેતા હતા, મારા પપ્પા આરવના પપ્પા ભોગી કાકાની કંપનીમાં હિસાબનીશ તરીકેકામ કરતા હતા મારા પપ્પા નો જેવો એમનો હિસાબ ચોખ્ખો એટલો જ એનો આત્મા ચોખ્ખો. સત્યના આગ્રહી. કોઇની ખુશામત ન કરે ને કોઇના ખોટા અહેશાનમાં પણ ન આવે.એટલે અજાણ્યાને એ કઠોર ને તોછડા પણ લાગે.પણ અંદરથી એટલા જ ઋજુ ને લાગણીશીલ હતા.મારા મમ્મી સ્વભાવે શાંત. પપ્પાને કયારેય ક્લેશ ન કરાવે.ઘરમાં પૈસા કે વસ્તુ માટે બન્ને વચ્ચે ઝધડા મે જોયા નથી. ઘરમાં પૈસાની રેલમછેલ નહોતી પણ ત્રણ જણના પરિવારનુ પપ્પાની નોકરીમાથી નભી જતુ હતુ. મારુ હાઇસ્કુલનુ છેલ્લુ વરસ પુરુ થયુ. વેકેશન હતુ. છેલ્લા એકાદ વરસથી મારી મમ્મી બિમાર રહેતી હતી. અશકિત વધતી જતી હતી. મે ઘરનુ કામકાજ સંભાળી લીધૂ હતુ.એમ તો પપ્પા પણ નોકરીનો સમય બાદ કરતા ઘરકામમાં મદદ કરતા.આમ પણ એને બહાર અકારણ રખડવાની કે પારકી પંચાત કરવાની આદત નહોતી.મમ્મીની સેવા ચાકરી પણ એટલી કાળજીથી કરતા. હુ એમના પ્રસન્ન દામ્મપત્યની સાક્ષી છુ. ઘણીવાર મમ્મી થાકીને હિંચકા પર સુતી હોય ને પપ્પા ખોળામાં માથુ લઇને હળવે હાથે મસાજ કરતા હોય,કયારેક પગચંપી પણ કરતા હોય.મમ્મીને સંકોચ થાય, ' તમે તો મને શરમાવો છો. સેવા તો મારે તમારી કરવાની હોય એને બદલે 'નેપપ્પા એના મોં આડો હાથ ધરીને કહેતા, 'સેવાની જરુર તારે છે.બિમાર તુ છે ને જો સ્ત્રીને ચરણેસુ દાસી બનાવી દેનાર કોક લબાડ હશે. બાકી તુ પરણીને મારા ઘરમાં આવી. હુ તને શુ સુખ આપી શક્યો છુ? ગરીબી ને કામનો ધસરડો જ તો. બસ ,આટલો સંતોષ લેવા દે.' એનો અવાજ લાગણીમાં ડુબી જતો, આવા કેટલા ય સંવાદો મે સાંભળ્યા છે. એટલુ સમજણ પુર્વકનુ હતુ એમનુ જીવન. એક વખત સાંજના મિત્રો સાથે સિનેમા જોઇને પાછી ફરી.તો ઘરમાં કશુ અસાધારણ જોયુ. બહાર ગઇ ત્યારે તો બધુ રાબેતા મુજબ હતુ. અત્યારે આખા ઘરમાં સામાન વેરવિખેર પડ્યો હતો. મમ્મી બતાવતી હતી એ પ્રમાણે પપ્પા સામાન પેક કરતા હતા. શુ સાથે લઇ જવુ ને શુ છોડી જવુ એનીચર્ચા ચાલતી હતી. હુ એમના રુમ પાસેથી પસાર થઇ ને પપ્પાના દર્દભર્યા શબ્દો મને સંભળાયા.' શુ સમજતા હશે આ શેઠીયા એમના મનમાં ?મારી હીરા જેવી દિકરીમાં શુ ખોટ દેખાણી કે ધડ દઇને ના પાડી દીધી.ઉપરથી મને દિકરીને વશમાં રાખવાની સલાહ આપે છે! એક વાત તો ચોક્કસ છે સુનંદા, કે આશ્રીમંતો તમને ભાઇ કે ભાઇબંધ બનાવે પણ સગા તો ન જ બનાવે. આપણે એના જેવા પૈસાદાર હોત તો એણે સામેથી કહેણ મોકલ્યુ હોત' હુ વાત સમજુ એ પહેલા એનુ ધ્યાન મારી તરફ ગયુ. એણે મને પાસે બોલાવી. ' અંહી બેસ જીગીષા ને હુ પુછુ એના સ્પષ્ટ જવાબ આપજે. તું આરવને ચાહે છે"? શરમાવાનો આસમય નહોતો.તો પણસવાલ અણધાર્યો હતો મારી નજર ઝુકી ગઇ.એસમજી ગયા. ' ભુલી જા , બેટા, બધુ જ ભુલી જા, આસમાજ ને એના ઠેકેદારો હજુ એટલા ઉદાર ને સમજદાર નથી થયા'.કહેતા એમનો અવાજ કદાચ મજબુરીથી ધ્રુજ્યો. એણે મને બાથમા લઇ લીધી. જાણે કોઇ અનિષ્ટથી મારી રક્ષા કરી રહ્યાહોય! આનો ખુલાસો માગવા જેવુ વાતાવરણ નહોતુ.જીદ કરવાનો વખત નહોતો. થોડીવારે સ્વસ્થ થયા પછી મને કહ્યુ. ' તુ તારી રુમમા જા ને જરુરી સામાન બાંધી લે.આમતો તારા કપડા ને બુકો જ લેવાની છે. બાકી સામાન આપણા મકાનમાલિક સંભાળી લેવાના છે. આપણે કાલે વહેલી સવારના જ નીકળી જવાનુ છે.' કયા જવાનુ છે ને શુ કામ જવાનુ છે?એટલુ ય પુછવાની હિંમત ન ચાલી. માત્ર એટલુ જ સમજાયુ કે ભોગીકાકા જોડે કયાક વાંધો પડ્યો છે. ને એ જ કારણસર અમારે ઘરબાર ગામ છોડીને કયાક જતુ રહેવાનુ છે,પણ કયા?એનો અણસાર મળતો નહોતો. આવી જ હાલતમાં ગામ છોડી અમે રુપાવટી આવ્યા, અમારુ મુળ વતન. અહી મારા દાદા દાદી, નાના કાકા કાકી ને એમનો દિકરો રહેતા હતા.અહી કાકાને નાનો સરખો ધંધો હતો પણ કાકાની કુનેહના અભાવે એનો વિકાસ થતો નહોતો. પપ્પાએ સાથ આપ્યો ને ધંધામા બરકત આવી એટલે બધા ખુશ થયા. એમ તો કાકીને ખરાબ તો ન જ કહી શકાય. પણ અચાનક આવી પડેલા બિમાર જેઠાણીની સારવાર કરવાની એની તૈયારી નહોતી.એની નારાજગી કયારેક છતી થતી.ધીમે ધીમે બધુ થાળે પડવા લાગ્યુ. પપ્પાએ મને હોસ્ટેલમાં મુકી. એમનો આશય મને વકિલ બનાવવાનો હતો. કદાવ જીવનભર થયેલા અન્યાયસામે એ મારી મારફત લડવા માગતા હતા. હવે એ મારા તરફથી નચિંત બની કાકા સાથે કામમા લાગી ગયા.પણ આ ચોવીસ કલાકનો ધંધો હતો.એટલે મમ્મીની હાલત કફોડી થઇ ગઇ.એ આ પરિવારને આ ગામમાં પ્રથમ વાર આવી હતી. પ્રાથમિક સગવડનો ય અભાવ હતો.એ આવી રીતે રહેવા ટેવાયેલી નહોતી.સૌથી વધારે તો એણે પપ્પાનો સહવાસ ને સાથ ગુમાવ્યો હતો. હવે પપ્પા પાસે મમ્મીની સારવાર કરવાનો વખત નહોતો. ને અહીના વાતાવરણ પ્રમાણે એવુ સાનિધ્ય પણ શક્ય નહોતુ. એમ તો એ પપ્પાની સ્થિતિ સમજતી હતી. એની મુસીબત વધે નહિ એમાટે એ ચુપચાપ સહેતી રહી. પણ આ બદલાયેલા રવૈયામાં એની બિમારી એટલી વધી ગઇ કે એનો જીવ લઇને જ જંપી. સંયુકત પરિવારમાં રહેતા હતા એટલે રોજબરોજનો તો સવાલ નહોતો પણ મનથી એ એકલા થઇ ગયા.પરિવારમાં પ્રેમની જે ઉણપ હતી એ મમ્મીની ગેરહાજરીને કારણે તીવ્ર બની ગઇ.મમ્મીની જે ઉપેક્ષા થતી હતી એનુ કારણ પણ મને જાણવા મળ્યુ. એસમયમાં નાતજાતના બંધનો કાયદા કરતા ય કડક હતા. નાત સામે બંડ પુકારનારની જે માનસિક સતામણી થતી એ જેલની સજા કરતા ય ખરાબ હતી.એવા સમયમાં મમ્મી પપ્પાએ પ્રેમલગ્ન કર્યા હતા. એમા પણ પપ્પાની જ્ઞાતિ ઉંચી'બ્રાહ્મણ! ને મમ્મીની ઉતરતી. એની સજા? તો દાદા દાદીએ તો મમ્મીનુ મોઢુ જોવાની ના પાડી દીધી.રહેતે રહેતે પપ્પા જોડે તો મનામણા થયા પણ અમને માદિકરીને તો એલોકોએ કયારેય ન સ્વીકાર્યા.એટલે જ આ ગામ ને પરિવારથી અમે આજસુધી અજાણ જહતા.પપ્પાએ આબધુ સમજીને જ આજસુધી વતન કે પરિવારનો ઉલ્લેખ કર્યો નહોતો.આજે એને ન છુટકે આ ગામ ને ઘરમાં પગ મુકવો પડયો હશે ને એ પણ મારી ને મમ્મી સાથે. ત્યારે એના સ્વમાની જીવને કેટલુ આકરુ લાગ્યુ હશે? એટલે જ મમ્મીની જીજીવિષા ઘટી ગઇ હશે. પરિવારના લોકોએ એની સાથે કેવુ વર્તન કર્યુ હશે એતો કયારેય જણાવા ના દીધૂ. પણ એની ઉદાસીનુ કારણ હવે સમજાયુ. અત્યારે થોડો જે આવકાર મળ્યો એ પણ પપ્પાની આવડતનો લાભ લેવા માટે જહતો. જીવનમાંથી એનો રસ ઉડી ગયો હતો. માત્ર મારે ખાતર જીવતા હતા. મારુ ભણવાનુ પુરુ થયુ ને નોકરી મળી ગઇ. એને જીવનની સાર્થકતા ગણીને એણે જીવનલીલા સંકેલી લીધી. હવે ભરી દુનિયામાં હુ એકલી પડી ગઇ. એકલતામાં ન આવવાના વિચારો આવે. મારા કહેવાતા પરિવારનો કયારેક હુ સ્વીકારી શકીનહિ. હવે મારી પાસે પૈસા હતા પણ એનાથી મારા માબાપ કે મનની શાંતિ મળી શકે એમ નહોતુ. મારી રીસ કોના પર ઉતારુ?કોણ હતુઆ પરિસ્થતિ માટે જવાબદાર? કોણે મારા પપ્પાને નોકરી ને ગામ છોડવા મજબુર કર્યા હતા? ભોગીકાકા? હા એ જ હતા આના માટે જવાબદાર. જો કે એણે શુ કર્યુ હતુ ને શા માટે?એતો મને આજે પણ ખબર નથી. મારા પપ્પાએ છેક સુધી એ રહસ્ય જ રાખ્યુ. નહિતર અમે આજે પણ સુખચેનથી એ ગામમા રહેતા હોત ને મારા માબાપને આટલુ દુઃખ વેઠવુ ન પડયુ હોત. ને મારા મનમાં વિદ્રોહની આગ ભભુકી ઉઠી. હવે હુ પણ કાકાને સુખેથી જીવવા નહિ દઉ, એના પરિવારને વીંખી નાખીશ. એની આબરુને ધુળધાણી કરી નાખીશ. એને એના પૈસાનુ જ અભિમાન છેને? આરવ હવે મારી મુઠ્ઠીમાં છે.એને મારુ હથિયાર બનાવી એનો સંસાર છિન્નભિન્ન કરી નાખીશ.' એ એટલી ઉશ્કેરાઇ ગઇ.જાણે ભરી કોર્ટમાં પોતાને થયેલા અન્યાય સામે ન્યાય માગી રહી હોય!આક્રોશ સાથે જ એનો અવાજ અનાયાસે ઉંચો થઇ ગયો. સ્થળ કાળનુ ભાન ભુલાઇ
ગયુ. આ જાહેર જગ્યા છે કે કોઇ જતા આવતા સાંભળી જશે એવો ખ્યાલ જ ન રહ્યો. પણ અતિ આવેશકે ઉતાવળમાં માણસ કયારેક એવી ભુલ કરે છેકે એ કયારેય ભરપાઇ થતી નથી. જીગીષા જેવી ચાલાક ને સાવધ છોકરી પણ અસાવધાનીમાં એવી ભુલ કરી બેઠી. આરવનો ફોન ઓફ કરવા જતા એણે પોઝ પર આંગળી મુકી દીધી હતી!! કુદરતનો નિયમ કે જે ગણો તે એકનુ નુકશાન બીજાનો નફો એમ એની ભુલ આરવ માટે વરદાન સાબિત થઇ. પોતાની ઓફીસમાં બેઠા બેઠાજ એને જીગીષાનો આક્રોશ, ક્રોધ, વેરની આગ ને એના આ શહેરમાં આગમનનો હેતુ, શબ્દશઃ જાણ થઇ હતી! તો જેને એ પ્રેમની દેવી માનતો હતો,જેને ખાતર એ પોતાના હર્યાભર્યા પરિવારને હોમી દેવા તૈયાર થઇ ગયો હતો એ તો હકીકતમાં વિફરેલી વાઘણ હતી. એણે ફોનના સંશોધકનો આભાર માન્યો. સાથે વિરલ જેવા વફાદાર મિત્ર મળવા બદલ ભગવાનનો આભાર માન્યો. હવે આવી લડાઇ એકલા તો જીતાય નહી. આખા પરિવારનો સહકાર ને સહિયારો પ્રયત્ન જરુરી હતો. આમાટે બધાએ ભેગા મળી આ બાબત ચર્ચાવિચારણા કરી યોજના પ્રમાણે કામ કરવાનુ હતુ. એક રાતે પપ્પાની રુમમા આવ્યો એ સમજી ગયા. આરવના ચહેરા પરથી કે કાઇક અગત્યનુ કામ લાગે છે. એણે પેપર બાજુમાં મુકી આરવને આવકાર આપ્યો. થોડી અવઢવ પછી આરવે શરુ કર્યુ,' પપ્પા, આપણા પરિવાર ઉપર બહુ મોટી આફત આવી રહી છે,' આમા પોતાનુ પ્રેમપ્રકરણ પણ સંડોવાયેલુ છે, એ યાદ આવતા એ અટકી ગયો. 'આરવ, કેમ અટકી ગયો? બોલ, હુ સાંભળુ છુ'. ભોગીલાલે કહ્યુ. 'પપ્પા પથૂકાકાની દિકરી આપણા શહેરમાં વકિલ થઇને આવી છે' આરવે કહ્યુ.' એમા તુ શુ કામ મુંઝાઇ ગયો? એ કાઇ અજાણી નથી આપણા ઘરથી. ઘરે આવવાનુ આમંત્રણ આપી દેજે' ભોગીલાલે સહજતાથી કહ્યુ. ' તમને કેમ સમજાવુ,પપ્પા, એ તમારી ભલીભોળી દિકરી નહિ પણ દુશ્મન થઇને આવી છે વેરની વસુલાત માટે' આરવે ફોન પર જે કાઇ સાંભળ્યુ હતુ કે કહી નાખ્યુ. ' આ સાંભળતા એ પણ વિચારમાં પડીગયા.આટલી બધી ગેરસમજનુ કારણ? ' કારણ તો તમે જ જાણો, એ તમારા મિત્ર ને કર્મચારી બન્ને હતા. ' આરવે આ તક ઝડપી ને વરસો પહેલા અધુરી રહેલી વાતને જાણવા એની જીજ્ઞાસા સળવળી ઉઠી. જયારે ભુતકાળના એ દુઃખદ પ્રકરણને યાદ કરતા આજે પણ ભોગીલાલના ચહેરા પર એ જ ઉદાસી પ્રસરી ગઇ.'આરવ, આમ તો વાતમા કાઇ માલ નહોતો. પણ માણસના આગ્રહો ને પુર્વગ્રહો અમુક વસ્તુને અમુક રુપમા જ જોવાનો ને મુલવવાનો દુરાગ્રહ રાખે છે'એણે વાત ટાળવા કહ્યુ. 'પપ્પા, જો તમે આજે જે કાઇ તે દિવસે બન્યુ હતુ એ જીગીષાને સમજાવી શકો તોઆપણે એને શાંત કરી શકીે ને તમને પણ વરસોથી મનમાં ઘોળાતી એક અણગમતી યાદનો નિકાલ થઇ જાય' આરવે વિંનતી કરી. છેવટે એણે વાત શરુ કરી' દિકરા, પથૂકાકા વિશે જેટલુ કહીએ એટલુ ઓછુ. એ તો સતયુગનો કોઇ ભુલો પડેલો શાપિત આત્મા જેકલિયુગમાં કસોટીએ ચડ્યો હતો. એનામાં ઉતમ ગુણો સાથે એટલી જ ઉગ્ર માનવસહજ નબળાઇઓનુ મિશ્રણ હતુ. જો કે કોઇ સંપુર્ણ તો નથી હોતુ. એનુ મુળનામ તો પૃથ્વીશ. પણ જેજાણીજોઇને એ નામ છુપાવતો. સરખી વયના મિત્રો કદાચ મજાક કરે કે નામ 'પૃથ્વીનો બાદશાહ ને રહેવા ભાડાનુ મકાન'! પરિચીતોમાં એ પથુભાઇ તરીકે ઓળખાતો. એના માબાપ ગરીબ. એને કારણે એલોકોએ જે હાલાકી, મજબુરી ને અપમાન વેઠ્યા હશે નેએનો સાક્ષી હશે. સ્વભાવે લાગણીશીલ. એટલે બચપણથી જએને અમીરો તરફ હાડોહાડ વેર.દરેક બાબતમાં એને આ પુર્વગ્રહથી જ વાત મુલવવાની આદત પડી ગયેલી.તો એનો ઉમદા ગુણ એ એની સત્ય પ્રિયતા.એ ખોટુ કરે નહિ ને કરવા પણ ન દે. અમે મજાકમા એને સતવાદી હરિચદ્રં કહેતા.અમારુ વતન અલગ અલગ હતુ. પણ અમે સાથેજ હાઇ સ્કુલમા દાખલ થયા. ેએ સ્વભાવે ઉગ્ર ને હુ નરમ. કોઇને અન્યાય થાય તો એ અજાણ્યા માટેય બચાવ માટે માર ખાય ને હુ એને બચાવુ. અમીરોના છોકરાઓની તો ખાસ પટ્ટી ઉતારે નેઆંખે ચડે. શિક્ષક કે વિદ્યાર્થી કોઇ ખોટુ કરે તો કોઇની શેહ ન રાખે. આવો બળવાખોર આત્મા! આમ પાછો દિલનો અમીર. કોઇને મદદની જરુર હોય, ભણવામાં પાછળ રહી ગયુ હોય તો મદદ માટે તૈયાર.ગણિતની તો કુદરતી બક્ષીસ. શિક્ષકોને ય મહાત કરી દે. આમ હાઇસ્કુલથી જ સત્યનિષ્ઠ તરીકેની એની છાપ પડી ગઇ.
હાઇસ્કુલ પછી અમે છુટા પડી ગયા, હુ દાદાની સાથે ધંધામા જોડાઇ ગયો. એ ઉતમ ગુણાંકથી પાસ થયો.ે એને સ્કોલરશીપ મળી.એટલેઅે એ શહેરમાં આગળ અભ્યાસ માટે જતો રહ્યો. વરસો બાદ અમે મળી ગયા. વાતવાતમાં મને ખબર પડીકે એ નોકરીની તલાશમાં ભટકતો હતો. ગોલ્ડમેડાલિસ્ટ હતો. ઉતમ પ્રમાણપત્રો ને પારાવાર ભલામણો હતી. નોકરી એને સામેથી મળતી હતી પણ ટકતી નહોતી. કારણ એનો આખાબોલો ને સત્યાગ્રહી સ્વભાવ. સત્યને એ જરાક કુણુ કરી શક્યો હોત!એસિડ જેવી જીભને થોડી વશમા ં રાખી હોત તો એ જરુર સફળ થયો હોત. પણ સત્ય જોડે સમાધાન કરીને મેળવેલી સફળતા એને સદે એમ નહોતી. અમે ઘણી ચર્ચા કરી.અનુભવોની આપ લે કરી.મને તોએના સ્વભાવની જાણ હતી. એટલે સામેથી નોકરીનુ મારે ત્યા આમંત્રણ આપતા અચકાયો. પણ એની હાલત જોતા કઇક તો કરવુ જ જોઇએ એવુ મને લાગ્યુ. આવા ઇમાનદાર ને જોરજુલમ ને લાલચ સામે લડત આપનારા વિરલા બહુ થોડા હોય છે. એટલે કોઇ એની કદર કરે ન કરે મારે તો કરવી જોઇએ. એમ વિચારીને મે મારા ત્યા નોકરી કરવાની દરખાસ્ત મુકી. તો એણેએના સ્વભાવ પ્રમાણે ચોખવટ કરી નાખી. ' નોકરીની જરુર તો છેજ એટલે ખોટો આગ્રહ નહિ કરાવુ. પણ એક વાત સ્પષ્ટ કરી લઇએ. આ નોકરી તુ મારી દયા ખાઇને આપે છે કે મારી લાયકાતને'? ' અરે ભાઇ, તારી દયા ખાનાર હુ કોણ? બાકી તારા જેવો માણસ મારે ત્યા કામ કરે એ તો મારા સદભાગ્ય ગણાય' મે એને પટાવવાની કોશિશ કરી.પણ મારી પ્રશંસાને નજરઅંદાઝ કરી એણે બીજી શરત મુકી.' તારો કારોબાર મોટો છેને હુ નાનો માણસ, તુ તારો વહિવટ જે રીતે કરતો હોય પણ મને તારા કાળાધોળામા સંડોવીશ નહિ. કારણ મને ઘણા અનુભવો થયા છે, તુ પણ એવા શેઠિયા જેવો જહોય તો મને નહિ ફાવે. આ બધૂ તને મંજુર હોય તો જ હુ તારી નોકરી સ્વીકારુ. બાકી મારે નોકરી ને દોસ્તી બેય ગુમાવવા પડે એવુ નથી કરવુ' ' એનુ આ અભીમાન મને ખટક્યુ. આ તો જાણે નોકરી સ્વીકારી મારા પર ઉપકાર કરતો હોય! જો કે એમા એનુ અભિમાન નહિ પણ સચ્ચાઇ ને હિંમત બોલતી હતી. બાકી ભુખ્યા પેટે પ્રમાણિકતા જાળવવી સહેલી નથી. મેએની શરત મંજુર રાખી ને એ આપણી કંપનીમાં કામ કરતા થયા.'ભોગીલાલ કહ્યુ. ' પપ્પા, જો તમને પરસ્પર શરતો મંજુર હતી તો એવુ શુ બન્યુ કે એ અચાનક તમારી દોસ્તી ને નોકરી બન્નેને ઠોકર મારીને જતા રહ્યા'આરવ પોતાનુ કુતુહલ રોકી નશક્યો' ' આરવ, નોકરી તોએ પ્રમાણિકતાથી કરતો જ હતો. એની કેટલીય કડવી વાતો મે સાંભળી લીધી હતી. ટેવાઇ ગયો હતો.કયારેક વધુ પડતુ થાય ત્યારે મશ્કરીના રુપમા કહી નાખતો.'એલા,તુ તો સતવાદી તરીકે અમર થઇ જઇશ. તારી બુકો લખાશે, ફિલ્મો બનશે પણ તારી પાછળ તારો પરિવાર કેટલો હેરાન થાય છેએનો તો ખ્યાલ કર. ખરેખર સુમતિભાભી સીતા જેવી સહનશીલ હશે.બીજી હોય તો તારા આવા સતવાદીવેડાથી ત્રાસીને કયારનીય ભાગી ગઇ હોય'. આએક જ વાત પર એ ઢીલો પડી જતો.' સાચુ કહુ? યાર,ભગવાને લક્ષ્મી નથી દીધી પણ એનાથી ય ચડિયાતી ગૃહલક્ષ્મી આપી છે.આ સતનુ પુંછડુ પકડીને આટલા વરસો ટકી રહ્યો છુ એના પ્રતાપે જ.મારા સ્વભાવ પ્રમાણે સવારે નોકરી હોય ને સાંજે નપણ હોય. પણ એણે એની આવડત વાપરીને બે વખત ખાવાનો જોગ તો કરી જ લીધો હોય. કયારેય ભુખ્યુ સુવુ નથી પડ્યુ.કે કયારેય મેણા ટોણા નથી સંભળાવ્યા. ' કહેતા એનો અવાજ લાગણીથી છલકાઇ જત ભોગીલાલ વાત કરતા આ લાગણીસભર વાર્તાલાપ આગળ અટક્યા. હવે આગળ વાત કરવી ના કરવી એ અવઢવમાં હતા. છેવટે એણે કહી જ નાખ્યુ.'દિકરા કામને લાગેવળગે ત્યા સુધી તો બધુ બરાબર હતુ, પણ ઝઘડો ઉભો થયો તારા ને જીગીષા વચ્ચેના સબંધને કારણે' આરવ ડઘાઇ ગયો. આ ઝઘડામાં પોતે કારણરુપ હતો! પ્રથમ વાર ખબર પડીને આઘાત લાગ્યો. પપ્પા ને પથુકાકાને ઝઘડો કરવો પડેે એવુ બન્ને વચ્ચે કાઇ બન્યુ નહોતુ.તો પછી? ' પપ્પા, હવે તો તમારે પુરી વાત કરવી પડશે.મને પણ ખબર તો પડે કે અમારા એવા અપરાધથી તમારી વચ્ચે આટલી અંટસ પડી ગઇ?' હવે એના સ્વરમાં ઉશ્કેરાટ આવી ગયો. ભોગીલાલે એ જોયુ ને શાંતિથી કહ્યુ' સાંભળ, મે તમને બન્નેને તમારી ઉંમરના અંદાઝમાં આગળ વધતા જોયા.એમાં મને મૈત્રી કરતા વિશેષ કશુ લાગ્યુ. એક વખત હુ બહારથી આવ્યો ને ઉપર જવા દાદરો ચડતો હતોને મે જીગીષાને તારા રુમમાથી કઇક શરારત કરીને બહાર ભાગતી જોઇ, એના મો પર તોફાની હાસ્ય ને કદાચ તારાથી છટકવા બે ધ્યાનપણે દોડતા મારી સાથે અથડાઇ,શરમાઇને ભાગી ગઇ. મને લાગ્યુ કે એ હવે નાની નિર્દોષ બાલિકા નહોતી જેને હુ આજ સુધી ઓળખતો હતો.એયુવાન થઇ ગઇ હતી. આ બાબત પથુકાકા સાથે વાત કરવી જરુરી હતી. કેમકે તમારો સબંધઆગળ વધી જાય ને પછી તમને છુટા પાડવા પડે એ પહેલા સાચી હકીકત તમે બન્ને જાણો એ જરુરી હતુ. બસ, આજ વાત મિત્રદાવે કરી કે ભાઇ,હવે દિકરી ગજુ કરવા માંડી છે. જરા એના પર નજર રાખતો જા' તો મારો ઇશારો કે ઇરાદો સમજ્યા વિના મને ઉધડો લઇ નાખ્યો. જાણે એની દિકરીની બેઇજ્જતી કરી હોય એટલો ઉશ્્કેરાઇ ગયો.' તો મારી દિકરીએ કોના ઘર નજર નાખી છે?કોઇ નામ તો લઇ જોવે મારી દિકરીનુ'. એણે આખી ઓફીસ સાંભળે એટલો મોટો બરાડો પાડયો. હવે મને પણ ગુસ્સો ચડ્યો.'કોના ઘરમા?જાણવુ છે?તો મારા જ ઘરમાં ને મારા દિકરા પર નજર નાખી છે. શંકા હોય તો પુછ તારી દિકરીને' મે પણ એવો જ ઉગ્ર જવાબ આપ્યો. 'જો, હુ તારી નોકરી કરુ છુ. આઠ કલાક પુરતો તુ મારો માલિક. નોકરી પુરતી સલાહ સાંભળવા હુ બંધાયેલો છુ. પણ મારે ઘર કેમ ચલાવવુ કે મારી દિકરીને કેમ સંભાળવી એ મારો અંગત પ્રશ્ર્ન છે.તારે એમાં માથુ મારવાની જરુર નથી. એના કરતા તારા દિકરાનુ ધ્યાન રાખ' એણે સામેથી સલાહ આપી"! આરવ કોઇ જુની રણભુમિના અવશેષ જોતો હોય એમ સાંભળી જ રહ્યો. ભોગીલાલે દુઃખદ કહાની આગળ ચલાવી.' આટલુ પુરતુ ન હોય એમ વરસોથી અમીર ગરીબનો પુર્વગ્રહ એને નડી રહ્યો હતો એ એણે પથ્થરની જેમ ઉઠાવીને બેરહમીથી મારી છાતીમાં માર્યો.' તારુ કહેવાનો મતલબ તોએજ થયો ને કે અમે ગરીબ છીએ એટલે તારા સબંધી થવાને લાયક નથી.તું ય નીકળ્યો તો છેવટે શેઠિયાની જમાતનો જ ને.એવુ નહોત તો તને મારી દિકરીમાં કયા ખોટ દેખાણી?' એણે ઉભા થતા થતા ફાઇલને જોરથી ટેબલ પર પટકી.' બેસી જા,દોસ્ત.એમ આકળો ન થા.મારે તારી દિકરીસામે કોઇ ફરિયાદ નથી. પણ એપહેલા મારી વાત પુરી સાંભળ' મે વિંનતી કરી.પણ સાંભળે એ બીજા,આ પથુકાકો નહિ.એકવાર એવાત એના મનમાં ઠસાઇ ગઇ કે મે જીગીષાને માત્ર ગરીબ હોવાને કારણે જ નકારી છે.એને કારણે હવે એ વાર્યો વળે એમ નહોતો.ખુરશીને જોરથી હડસેલી,ઓફિસના બારણા ભટકાવી,
પગ પછાડતો એ બહાર નીકળી ગયો. મારો વિચાર હજુ એને પાછો વાળી વાતની ચોખવટ કરવાનો હતો.વરસોની અમારી મિત્રતા એક ગેરસમજણથી નષ્ટ થઇ રહી હતી.પણ આવા એકમાર્ગી માણસને સમજાવવા જતા અત્યારે આખી ઓફીસના લોકોસામે એ ભવાડો જ કરવાનો હતો. થયુ કે અત્યારે શાંત થઇ જવા દો. પછી એને ઘેર જઇને ભાભીને સામે જ વાત કરીશ. એ તો સમજશે જ. પણ થોડી વારમાં જ એનુ રાજીનામુ મારા હાથમાં આવ્યુ!. સાથે બાકીના લેણા પગારની માગણી પણ હતી. મે મારા સેક્રેટરીને એને બોલાવવા મોકલ્યો. તો એણે પાછા આવીને સંદેશો આપ્યો કે એ તો રાજીનામુ લખીને તરત જ નીકળી ગયા છે! મને ય ચટકી ગઇ. આ તે કાઇ માણસની રીત છે?કોઇની વાત સાંભળવાની કે સમજવાની એને જરુર જનહિ?શુ સમજે છે પોતાની જાતને? ભલે હેરાન થતો. મે મારા પક્ષે ઘણુ જતુ કર્યુ છે.મે પણ રાજીનામુ સ્વીકારી બાકીનીરકમ એને ઘેર પંહોચતી કરી દીધી. તો પણ એકવખત રુબરુ મળીને વાત તો કરવી જ હતી.પણ એ મોકો જ ના મળ્યો. એ તો બીજે દિવસે વહેલી સવારે ચુપચાપ ચાલ્યો ગયો હતો. કયા?એ તો કોઇને ખબર નહોતી.'
અત્યાર સુધી પરિકથાની જેમ બે દોસ્તોની દાસ્તાન સાંભળી રહેલા આરવના મનમાં અચાનક એક પશ્ર્ન ઉઠ્યો.'એક વાતનો જવાબ આપશો ,પપ્પા? જીગીષાને પુત્રવધુ તરીકે સ્વિકારવામાં તમને કયા વાંધો હતો? કોઇ પણ આ વાત સાંભળનાર પથુકાકાનો આક્ષેપ સાચો લાગે.' આરવનો સવાલ નેખરેખર તો આક્ષેપ સાંભળી એઅંદરથી ખળભળી ગયા.'આરવ, તુ પણ મને એવો સંકુચિત માને છે?મારો પોતાનો જ દિકરો મને ન સમજી શકે તો પરાયાની શુ આશા રાખવી?ખેર હવે જે વાત મારે પથૂકાકાને સમજાવવાની હતી હવે તુ જ સાંભળીને અભિપ્રાય આપજે. તારુ ને દર્શનાનુ સગપણ તો બહુ વહેલા નક્કી થઇ ગયેલુ.એ સમયે તમે નાના હતા એટલે અમે નક્કી કરેલુ કે યોગ્ય સમય આવશે ને તમે બન્ને રાજી હશો તો આ સબંધ જાહેર કરીશુ.ત્યારે તો તને ય દર્શના ગમતીને એટલે જ તુ સેજપુર આવવા આતુર રહેતો.એને મળીને ખુશ થતો ને વિદાય લેતા ઉદાસ થઇ જતો. પણ પાછો ઘેર આવતા જીગીષા સાથે આંખમિચોલી રમવા માંડતો. એ વખતે તુ બે છોકરીઓની લાગણીઓ સાથે રમતો હતો.ને એ બન્ને આ વાતથી અજાણ હતી. આવી રમતો કયારેક જીવનમાં આંધી સર્જી દે. તને આજે અે અનુભવ થઇ ગયો ને?એ વખતે તારી સાથે આ બે છોકરીને પણ તુ ગુમરાહ કરી રહ્યો હતો.ગમે તે એક સાથે તારે સ્પષ્ટ થવાની જરુર હતી જે તારી એ ઉંમર ને અણસમજને કારણે કરી શકતો નહોતો.એટલે મારે આ પગલુ ભરવુ પડ્યુ ને એ ચોખવટ કરવા જતા દોસ્ત ગુમાવવો પડ્યો. હવે ખ્યાલ આવે છે કે એવખતની એક ભુલે આજે આપણને કેવા ખતરામાં મુકી દીધા?જો તને જાણ ન થઇ હોત તો?ગમે તે એકને તો તારા જીવનમાથી વિદાય આપવાની જહતી." ભોગીલાલ આટલુ બોલતા થાકી ગયા. પણ આરવ આજે વાતનો તાગ લેવાના મુડમા હતો, ' પપ્પા, પણ શા માટે તમે જીગીષાને દુર કરી?એ મારી પસંદ હતી એટલે? કે દર્શના તમારી પસંદ હતી એટલે?હવે મને સમજાય છેકે શા માટે તમે મને સેજપર જવા સમજાવતા ને દર્શનાની દરેક આવડતો ને ખૂબી તરફ મારુ ધ્યાન દોરતા.' આરવને જાણે કોઇએ મુર્ખ બનાવ્યો હોય એટલો ગુસ્સો આવ્યો.
ગયુ. આ જાહેર જગ્યા છે કે કોઇ જતા આવતા સાંભળી જશે એવો ખ્યાલ જ ન રહ્યો. પણ અતિ આવેશકે ઉતાવળમાં માણસ કયારેક એવી ભુલ કરે છેકે એ કયારેય ભરપાઇ થતી નથી. જીગીષા જેવી ચાલાક ને સાવધ છોકરી પણ અસાવધાનીમાં એવી ભુલ કરી બેઠી. આરવનો ફોન ઓફ કરવા જતા એણે પોઝ પર આંગળી મુકી દીધી હતી!! કુદરતનો નિયમ કે જે ગણો તે એકનુ નુકશાન બીજાનો નફો એમ એની ભુલ આરવ માટે વરદાન સાબિત થઇ. પોતાની ઓફીસમાં બેઠા બેઠાજ એને જીગીષાનો આક્રોશ, ક્રોધ, વેરની આગ ને એના આ શહેરમાં આગમનનો હેતુ, શબ્દશઃ જાણ થઇ હતી! તો જેને એ પ્રેમની દેવી માનતો હતો,જેને ખાતર એ પોતાના હર્યાભર્યા પરિવારને હોમી દેવા તૈયાર થઇ ગયો હતો એ તો હકીકતમાં વિફરેલી વાઘણ હતી. એણે ફોનના સંશોધકનો આભાર માન્યો. સાથે વિરલ જેવા વફાદાર મિત્ર મળવા બદલ ભગવાનનો આભાર માન્યો. હવે આવી લડાઇ એકલા તો જીતાય નહી. આખા પરિવારનો સહકાર ને સહિયારો પ્રયત્ન જરુરી હતો. આમાટે બધાએ ભેગા મળી આ બાબત ચર્ચાવિચારણા કરી યોજના પ્રમાણે કામ કરવાનુ હતુ. એક રાતે પપ્પાની રુમમા આવ્યો એ સમજી ગયા. આરવના ચહેરા પરથી કે કાઇક અગત્યનુ કામ લાગે છે. એણે પેપર બાજુમાં મુકી આરવને આવકાર આપ્યો. થોડી અવઢવ પછી આરવે શરુ કર્યુ,' પપ્પા, આપણા પરિવાર ઉપર બહુ મોટી આફત આવી રહી છે,' આમા પોતાનુ પ્રેમપ્રકરણ પણ સંડોવાયેલુ છે, એ યાદ આવતા એ અટકી ગયો. 'આરવ, કેમ અટકી ગયો? બોલ, હુ સાંભળુ છુ'. ભોગીલાલે કહ્યુ. 'પપ્પા પથૂકાકાની દિકરી આપણા શહેરમાં વકિલ થઇને આવી છે' આરવે કહ્યુ.' એમા તુ શુ કામ મુંઝાઇ ગયો? એ કાઇ અજાણી નથી આપણા ઘરથી. ઘરે આવવાનુ આમંત્રણ આપી દેજે' ભોગીલાલે સહજતાથી કહ્યુ. ' તમને કેમ સમજાવુ,પપ્પા, એ તમારી ભલીભોળી દિકરી નહિ પણ દુશ્મન થઇને આવી છે વેરની વસુલાત માટે' આરવે ફોન પર જે કાઇ સાંભળ્યુ હતુ કે કહી નાખ્યુ. ' આ સાંભળતા એ પણ વિચારમાં પડીગયા.આટલી બધી ગેરસમજનુ કારણ? ' કારણ તો તમે જ જાણો, એ તમારા મિત્ર ને કર્મચારી બન્ને હતા. ' આરવે આ તક ઝડપી ને વરસો પહેલા અધુરી રહેલી વાતને જાણવા એની જીજ્ઞાસા સળવળી ઉઠી. જયારે ભુતકાળના એ દુઃખદ પ્રકરણને યાદ કરતા આજે પણ ભોગીલાલના ચહેરા પર એ જ ઉદાસી પ્રસરી ગઇ.'આરવ, આમ તો વાતમા કાઇ માલ નહોતો. પણ માણસના આગ્રહો ને પુર્વગ્રહો અમુક વસ્તુને અમુક રુપમા જ જોવાનો ને મુલવવાનો દુરાગ્રહ રાખે છે'એણે વાત ટાળવા કહ્યુ. 'પપ્પા, જો તમે આજે જે કાઇ તે દિવસે બન્યુ હતુ એ જીગીષાને સમજાવી શકો તોઆપણે એને શાંત કરી શકીે ને તમને પણ વરસોથી મનમાં ઘોળાતી એક અણગમતી યાદનો નિકાલ થઇ જાય' આરવે વિંનતી કરી. છેવટે એણે વાત શરુ કરી' દિકરા, પથૂકાકા વિશે જેટલુ કહીએ એટલુ ઓછુ. એ તો સતયુગનો કોઇ ભુલો પડેલો શાપિત આત્મા જેકલિયુગમાં કસોટીએ ચડ્યો હતો. એનામાં ઉતમ ગુણો સાથે એટલી જ ઉગ્ર માનવસહજ નબળાઇઓનુ મિશ્રણ હતુ. જો કે કોઇ સંપુર્ણ તો નથી હોતુ. એનુ મુળનામ તો પૃથ્વીશ. પણ જેજાણીજોઇને એ નામ છુપાવતો. સરખી વયના મિત્રો કદાચ મજાક કરે કે નામ 'પૃથ્વીનો બાદશાહ ને રહેવા ભાડાનુ મકાન'! પરિચીતોમાં એ પથુભાઇ તરીકે ઓળખાતો. એના માબાપ ગરીબ. એને કારણે એલોકોએ જે હાલાકી, મજબુરી ને અપમાન વેઠ્યા હશે નેએનો સાક્ષી હશે. સ્વભાવે લાગણીશીલ. એટલે બચપણથી જએને અમીરો તરફ હાડોહાડ વેર.દરેક બાબતમાં એને આ પુર્વગ્રહથી જ વાત મુલવવાની આદત પડી ગયેલી.તો એનો ઉમદા ગુણ એ એની સત્ય પ્રિયતા.એ ખોટુ કરે નહિ ને કરવા પણ ન દે. અમે મજાકમા એને સતવાદી હરિચદ્રં કહેતા.અમારુ વતન અલગ અલગ હતુ. પણ અમે સાથેજ હાઇ સ્કુલમા દાખલ થયા. ેએ સ્વભાવે ઉગ્ર ને હુ નરમ. કોઇને અન્યાય થાય તો એ અજાણ્યા માટેય બચાવ માટે માર ખાય ને હુ એને બચાવુ. અમીરોના છોકરાઓની તો ખાસ પટ્ટી ઉતારે નેઆંખે ચડે. શિક્ષક કે વિદ્યાર્થી કોઇ ખોટુ કરે તો કોઇની શેહ ન રાખે. આવો બળવાખોર આત્મા! આમ પાછો દિલનો અમીર. કોઇને મદદની જરુર હોય, ભણવામાં પાછળ રહી ગયુ હોય તો મદદ માટે તૈયાર.ગણિતની તો કુદરતી બક્ષીસ. શિક્ષકોને ય મહાત કરી દે. આમ હાઇસ્કુલથી જ સત્યનિષ્ઠ તરીકેની એની છાપ પડી ગઇ.
હાઇસ્કુલ પછી અમે છુટા પડી ગયા, હુ દાદાની સાથે ધંધામા જોડાઇ ગયો. એ ઉતમ ગુણાંકથી પાસ થયો.ે એને સ્કોલરશીપ મળી.એટલેઅે એ શહેરમાં આગળ અભ્યાસ માટે જતો રહ્યો. વરસો બાદ અમે મળી ગયા. વાતવાતમાં મને ખબર પડીકે એ નોકરીની તલાશમાં ભટકતો હતો. ગોલ્ડમેડાલિસ્ટ હતો. ઉતમ પ્રમાણપત્રો ને પારાવાર ભલામણો હતી. નોકરી એને સામેથી મળતી હતી પણ ટકતી નહોતી. કારણ એનો આખાબોલો ને સત્યાગ્રહી સ્વભાવ. સત્યને એ જરાક કુણુ કરી શક્યો હોત!એસિડ જેવી જીભને થોડી વશમા ં રાખી હોત તો એ જરુર સફળ થયો હોત. પણ સત્ય જોડે સમાધાન કરીને મેળવેલી સફળતા એને સદે એમ નહોતી. અમે ઘણી ચર્ચા કરી.અનુભવોની આપ લે કરી.મને તોએના સ્વભાવની જાણ હતી. એટલે સામેથી નોકરીનુ મારે ત્યા આમંત્રણ આપતા અચકાયો. પણ એની હાલત જોતા કઇક તો કરવુ જ જોઇએ એવુ મને લાગ્યુ. આવા ઇમાનદાર ને જોરજુલમ ને લાલચ સામે લડત આપનારા વિરલા બહુ થોડા હોય છે. એટલે કોઇ એની કદર કરે ન કરે મારે તો કરવી જોઇએ. એમ વિચારીને મે મારા ત્યા નોકરી કરવાની દરખાસ્ત મુકી. તો એણેએના સ્વભાવ પ્રમાણે ચોખવટ કરી નાખી. ' નોકરીની જરુર તો છેજ એટલે ખોટો આગ્રહ નહિ કરાવુ. પણ એક વાત સ્પષ્ટ કરી લઇએ. આ નોકરી તુ મારી દયા ખાઇને આપે છે કે મારી લાયકાતને'? ' અરે ભાઇ, તારી દયા ખાનાર હુ કોણ? બાકી તારા જેવો માણસ મારે ત્યા કામ કરે એ તો મારા સદભાગ્ય ગણાય' મે એને પટાવવાની કોશિશ કરી.પણ મારી પ્રશંસાને નજરઅંદાઝ કરી એણે બીજી શરત મુકી.' તારો કારોબાર મોટો છેને હુ નાનો માણસ, તુ તારો વહિવટ જે રીતે કરતો હોય પણ મને તારા કાળાધોળામા સંડોવીશ નહિ. કારણ મને ઘણા અનુભવો થયા છે, તુ પણ એવા શેઠિયા જેવો જહોય તો મને નહિ ફાવે. આ બધૂ તને મંજુર હોય તો જ હુ તારી નોકરી સ્વીકારુ. બાકી મારે નોકરી ને દોસ્તી બેય ગુમાવવા પડે એવુ નથી કરવુ' ' એનુ આ અભીમાન મને ખટક્યુ. આ તો જાણે નોકરી સ્વીકારી મારા પર ઉપકાર કરતો હોય! જો કે એમા એનુ અભિમાન નહિ પણ સચ્ચાઇ ને હિંમત બોલતી હતી. બાકી ભુખ્યા પેટે પ્રમાણિકતા જાળવવી સહેલી નથી. મેએની શરત મંજુર રાખી ને એ આપણી કંપનીમાં કામ કરતા થયા.'ભોગીલાલ કહ્યુ. ' પપ્પા, જો તમને પરસ્પર શરતો મંજુર હતી તો એવુ શુ બન્યુ કે એ અચાનક તમારી દોસ્તી ને નોકરી બન્નેને ઠોકર મારીને જતા રહ્યા'આરવ પોતાનુ કુતુહલ રોકી નશક્યો' ' આરવ, નોકરી તોએ પ્રમાણિકતાથી કરતો જ હતો. એની કેટલીય કડવી વાતો મે સાંભળી લીધી હતી. ટેવાઇ ગયો હતો.કયારેક વધુ પડતુ થાય ત્યારે મશ્કરીના રુપમા કહી નાખતો.'એલા,તુ તો સતવાદી તરીકે અમર થઇ જઇશ. તારી બુકો લખાશે, ફિલ્મો બનશે પણ તારી પાછળ તારો પરિવાર કેટલો હેરાન થાય છેએનો તો ખ્યાલ કર. ખરેખર સુમતિભાભી સીતા જેવી સહનશીલ હશે.બીજી હોય તો તારા આવા સતવાદીવેડાથી ત્રાસીને કયારનીય ભાગી ગઇ હોય'. આએક જ વાત પર એ ઢીલો પડી જતો.' સાચુ કહુ? યાર,ભગવાને લક્ષ્મી નથી દીધી પણ એનાથી ય ચડિયાતી ગૃહલક્ષ્મી આપી છે.આ સતનુ પુંછડુ પકડીને આટલા વરસો ટકી રહ્યો છુ એના પ્રતાપે જ.મારા સ્વભાવ પ્રમાણે સવારે નોકરી હોય ને સાંજે નપણ હોય. પણ એણે એની આવડત વાપરીને બે વખત ખાવાનો જોગ તો કરી જ લીધો હોય. કયારેય ભુખ્યુ સુવુ નથી પડ્યુ.કે કયારેય મેણા ટોણા નથી સંભળાવ્યા. ' કહેતા એનો અવાજ લાગણીથી છલકાઇ જત ભોગીલાલ વાત કરતા આ લાગણીસભર વાર્તાલાપ આગળ અટક્યા. હવે આગળ વાત કરવી ના કરવી એ અવઢવમાં હતા. છેવટે એણે કહી જ નાખ્યુ.'દિકરા કામને લાગેવળગે ત્યા સુધી તો બધુ બરાબર હતુ, પણ ઝઘડો ઉભો થયો તારા ને જીગીષા વચ્ચેના સબંધને કારણે' આરવ ડઘાઇ ગયો. આ ઝઘડામાં પોતે કારણરુપ હતો! પ્રથમ વાર ખબર પડીને આઘાત લાગ્યો. પપ્પા ને પથુકાકાને ઝઘડો કરવો પડેે એવુ બન્ને વચ્ચે કાઇ બન્યુ નહોતુ.તો પછી? ' પપ્પા, હવે તો તમારે પુરી વાત કરવી પડશે.મને પણ ખબર તો પડે કે અમારા એવા અપરાધથી તમારી વચ્ચે આટલી અંટસ પડી ગઇ?' હવે એના સ્વરમાં ઉશ્કેરાટ આવી ગયો. ભોગીલાલે એ જોયુ ને શાંતિથી કહ્યુ' સાંભળ, મે તમને બન્નેને તમારી ઉંમરના અંદાઝમાં આગળ વધતા જોયા.એમાં મને મૈત્રી કરતા વિશેષ કશુ લાગ્યુ. એક વખત હુ બહારથી આવ્યો ને ઉપર જવા દાદરો ચડતો હતોને મે જીગીષાને તારા રુમમાથી કઇક શરારત કરીને બહાર ભાગતી જોઇ, એના મો પર તોફાની હાસ્ય ને કદાચ તારાથી છટકવા બે ધ્યાનપણે દોડતા મારી સાથે અથડાઇ,શરમાઇને ભાગી ગઇ. મને લાગ્યુ કે એ હવે નાની નિર્દોષ બાલિકા નહોતી જેને હુ આજ સુધી ઓળખતો હતો.એયુવાન થઇ ગઇ હતી. આ બાબત પથુકાકા સાથે વાત કરવી જરુરી હતી. કેમકે તમારો સબંધઆગળ વધી જાય ને પછી તમને છુટા પાડવા પડે એ પહેલા સાચી હકીકત તમે બન્ને જાણો એ જરુરી હતુ. બસ, આજ વાત મિત્રદાવે કરી કે ભાઇ,હવે દિકરી ગજુ કરવા માંડી છે. જરા એના પર નજર રાખતો જા' તો મારો ઇશારો કે ઇરાદો સમજ્યા વિના મને ઉધડો લઇ નાખ્યો. જાણે એની દિકરીની બેઇજ્જતી કરી હોય એટલો ઉશ્્કેરાઇ ગયો.' તો મારી દિકરીએ કોના ઘર નજર નાખી છે?કોઇ નામ તો લઇ જોવે મારી દિકરીનુ'. એણે આખી ઓફીસ સાંભળે એટલો મોટો બરાડો પાડયો. હવે મને પણ ગુસ્સો ચડ્યો.'કોના ઘરમા?જાણવુ છે?તો મારા જ ઘરમાં ને મારા દિકરા પર નજર નાખી છે. શંકા હોય તો પુછ તારી દિકરીને' મે પણ એવો જ ઉગ્ર જવાબ આપ્યો. 'જો, હુ તારી નોકરી કરુ છુ. આઠ કલાક પુરતો તુ મારો માલિક. નોકરી પુરતી સલાહ સાંભળવા હુ બંધાયેલો છુ. પણ મારે ઘર કેમ ચલાવવુ કે મારી દિકરીને કેમ સંભાળવી એ મારો અંગત પ્રશ્ર્ન છે.તારે એમાં માથુ મારવાની જરુર નથી. એના કરતા તારા દિકરાનુ ધ્યાન રાખ' એણે સામેથી સલાહ આપી"! આરવ કોઇ જુની રણભુમિના અવશેષ જોતો હોય એમ સાંભળી જ રહ્યો. ભોગીલાલે દુઃખદ કહાની આગળ ચલાવી.' આટલુ પુરતુ ન હોય એમ વરસોથી અમીર ગરીબનો પુર્વગ્રહ એને નડી રહ્યો હતો એ એણે પથ્થરની જેમ ઉઠાવીને બેરહમીથી મારી છાતીમાં માર્યો.' તારુ કહેવાનો મતલબ તોએજ થયો ને કે અમે ગરીબ છીએ એટલે તારા સબંધી થવાને લાયક નથી.તું ય નીકળ્યો તો છેવટે શેઠિયાની જમાતનો જ ને.એવુ નહોત તો તને મારી દિકરીમાં કયા ખોટ દેખાણી?' એણે ઉભા થતા થતા ફાઇલને જોરથી ટેબલ પર પટકી.' બેસી જા,દોસ્ત.એમ આકળો ન થા.મારે તારી દિકરીસામે કોઇ ફરિયાદ નથી. પણ એપહેલા મારી વાત પુરી સાંભળ' મે વિંનતી કરી.પણ સાંભળે એ બીજા,આ પથુકાકો નહિ.એકવાર એવાત એના મનમાં ઠસાઇ ગઇ કે મે જીગીષાને માત્ર ગરીબ હોવાને કારણે જ નકારી છે.એને કારણે હવે એ વાર્યો વળે એમ નહોતો.ખુરશીને જોરથી હડસેલી,ઓફિસના બારણા ભટકાવી,
પગ પછાડતો એ બહાર નીકળી ગયો. મારો વિચાર હજુ એને પાછો વાળી વાતની ચોખવટ કરવાનો હતો.વરસોની અમારી મિત્રતા એક ગેરસમજણથી નષ્ટ થઇ રહી હતી.પણ આવા એકમાર્ગી માણસને સમજાવવા જતા અત્યારે આખી ઓફીસના લોકોસામે એ ભવાડો જ કરવાનો હતો. થયુ કે અત્યારે શાંત થઇ જવા દો. પછી એને ઘેર જઇને ભાભીને સામે જ વાત કરીશ. એ તો સમજશે જ. પણ થોડી વારમાં જ એનુ રાજીનામુ મારા હાથમાં આવ્યુ!. સાથે બાકીના લેણા પગારની માગણી પણ હતી. મે મારા સેક્રેટરીને એને બોલાવવા મોકલ્યો. તો એણે પાછા આવીને સંદેશો આપ્યો કે એ તો રાજીનામુ લખીને તરત જ નીકળી ગયા છે! મને ય ચટકી ગઇ. આ તે કાઇ માણસની રીત છે?કોઇની વાત સાંભળવાની કે સમજવાની એને જરુર જનહિ?શુ સમજે છે પોતાની જાતને? ભલે હેરાન થતો. મે મારા પક્ષે ઘણુ જતુ કર્યુ છે.મે પણ રાજીનામુ સ્વીકારી બાકીનીરકમ એને ઘેર પંહોચતી કરી દીધી. તો પણ એકવખત રુબરુ મળીને વાત તો કરવી જ હતી.પણ એ મોકો જ ના મળ્યો. એ તો બીજે દિવસે વહેલી સવારે ચુપચાપ ચાલ્યો ગયો હતો. કયા?એ તો કોઇને ખબર નહોતી.'
અત્યાર સુધી પરિકથાની જેમ બે દોસ્તોની દાસ્તાન સાંભળી રહેલા આરવના મનમાં અચાનક એક પશ્ર્ન ઉઠ્યો.'એક વાતનો જવાબ આપશો ,પપ્પા? જીગીષાને પુત્રવધુ તરીકે સ્વિકારવામાં તમને કયા વાંધો હતો? કોઇ પણ આ વાત સાંભળનાર પથુકાકાનો આક્ષેપ સાચો લાગે.' આરવનો સવાલ નેખરેખર તો આક્ષેપ સાંભળી એઅંદરથી ખળભળી ગયા.'આરવ, તુ પણ મને એવો સંકુચિત માને છે?મારો પોતાનો જ દિકરો મને ન સમજી શકે તો પરાયાની શુ આશા રાખવી?ખેર હવે જે વાત મારે પથૂકાકાને સમજાવવાની હતી હવે તુ જ સાંભળીને અભિપ્રાય આપજે. તારુ ને દર્શનાનુ સગપણ તો બહુ વહેલા નક્કી થઇ ગયેલુ.એ સમયે તમે નાના હતા એટલે અમે નક્કી કરેલુ કે યોગ્ય સમય આવશે ને તમે બન્ને રાજી હશો તો આ સબંધ જાહેર કરીશુ.ત્યારે તો તને ય દર્શના ગમતીને એટલે જ તુ સેજપુર આવવા આતુર રહેતો.એને મળીને ખુશ થતો ને વિદાય લેતા ઉદાસ થઇ જતો. પણ પાછો ઘેર આવતા જીગીષા સાથે આંખમિચોલી રમવા માંડતો. એ વખતે તુ બે છોકરીઓની લાગણીઓ સાથે રમતો હતો.ને એ બન્ને આ વાતથી અજાણ હતી. આવી રમતો કયારેક જીવનમાં આંધી સર્જી દે. તને આજે અે અનુભવ થઇ ગયો ને?એ વખતે તારી સાથે આ બે છોકરીને પણ તુ ગુમરાહ કરી રહ્યો હતો.ગમે તે એક સાથે તારે સ્પષ્ટ થવાની જરુર હતી જે તારી એ ઉંમર ને અણસમજને કારણે કરી શકતો નહોતો.એટલે મારે આ પગલુ ભરવુ પડ્યુ ને એ ચોખવટ કરવા જતા દોસ્ત ગુમાવવો પડ્યો. હવે ખ્યાલ આવે છે કે એવખતની એક ભુલે આજે આપણને કેવા ખતરામાં મુકી દીધા?જો તને જાણ ન થઇ હોત તો?ગમે તે એકને તો તારા જીવનમાથી વિદાય આપવાની જહતી." ભોગીલાલ આટલુ બોલતા થાકી ગયા. પણ આરવ આજે વાતનો તાગ લેવાના મુડમા હતો, ' પપ્પા, પણ શા માટે તમે જીગીષાને દુર કરી?એ મારી પસંદ હતી એટલે? કે દર્શના તમારી પસંદ હતી એટલે?હવે મને સમજાય છેકે શા માટે તમે મને સેજપર જવા સમજાવતા ને દર્શનાની દરેક આવડતો ને ખૂબી તરફ મારુ ધ્યાન દોરતા.' આરવને જાણે કોઇએ મુર્ખ બનાવ્યો હોય એટલો ગુસ્સો આવ્યો.
No comments:
Post a Comment